کاربرد انواع فیلترها در عکاسی

فیلترهای لنز از جنس شیشه یا مواد ژلاتینی شفاف هستند که به دهانه لنز متصل می‌شوند. آنها مانع تغییرات ناشی از عبور نور از لنز شده یا تاثیرات و رنگ های ویژه ای را به عکس می بخشند. از جمله فیلترهای پرکاربرد می‌توان به فیلتر پولاریزه، فیلتر ND و فیلتر UV اشاره کرد.

از لحاظ شکلی و نحوه اتصال به دوربین، فیلترها به دو دسته تقسیم می شوند: فیلترهای پیچشی و فیلترهای شکافدار.

الف. فیلترهای پیچشی

این دسته فیلترها دقیقا مناسب لنز بوده و در شیارهای موجود در سر لنز چفت می شوند. هر فیلتر پیچشی قطر معینی دارد بنابراین اگر چند لنز(با قطرهای مختلف) داشته باشید نتیجتاً به فیلترهای متنوع نیاز پیدا خواهید کرد. فیلترهای پیچشی ایده آل اند و استفاده از فیلترهای UV و پلاریزه را آسان می کنند.

ب. فیلترهای شکافدار

برای این دسته فیلترها، یک نگهدارنده فیلتر روی حلقه آداپتور لنز تعبیه می شود و فیلترها درون نگهدارنده قرار می گیرند. نگهدارنده معمولا رینگ های قابل تعویض دارد بنابراین می تواند برای طیف وسیعی از لنزها استفاده گردد. معمولا نگهدارنده دارای سه یا چهار شیار است که امکان استفاده همزمان چند فیلتر را فراهم می کند. مزیت استفاده از این دسته فیلترها این است که می توانید به سرعت فیلتری را اضافه یا کم کنید و این که فیلترهای بزرگتر را برای لنزهای کوچکتر نیز قابل استفاده می کند.

فیلتر UV

ابتدایی‌ترین فیلترهایی که باید داشته باشید عبارت است از فیلتر کاهش اشعه UV (فیلتر UV)، فیلتر Skylight و فیلتر محافظ لنز که بسته به تولیدکننده ممکن است از جنس شیشه با پوشش ضد بازتاب و یا فقط فیلتر UV ساده باشند. برای محافظت از عنصر جلوی لنز در برابر ضربه و گرد و خاک می‌توانید از هرکدام از فیلتر های دوربین بالا استفاده کنید اما در صورتی که علاوه بر محافت می‌خواهید تصاویر با کیفیت‌تری هم بگیرید، فقط باید از فیلتر UV یا Skylight استفاده کنید.

فیلتر لنز UV که با اسم فیلتر Haze یا مه هم شناخته می‌شوند به شکلی طراحی شده‌اند که توانایی حذف مه جوی، رطوبت و انواع دیگر آلاینده‌های هوا را که باعث کاهش کیفیت تصویر می‌شوند را دارند. این نوع فیلتر در قدرت‌های مختلفی عرضه می‌شود. در صورتی که قصد دارید در کنار مناظر آبی بزرگ، ارتفاع بالا، در شرایط برفی و یا هر شرایط دیگری که شدت نور فرابنفش بیشتر است به عکاسی بپردازید، مطمئنا به یک فیلتر UV قوی‌تر نیاز خواهید داشت. بسته به ضخامت پوشش UV ممکن است این نوع فیلتر کاملا شفاف و یا تا حدودی تیره باشد. برای استفاده از فیلترهای تیره‌تر شما باید جبران نوردهی را حداقل نیم گام افزایش دهید.

به جای فیلتر UV می‌توانید از فیلترهای Skylight نیز استفاده کنید. این فیلترها در دو مدل مختلف Skylight 1A و Skylight 1B عرضه می‌شوند که هرکدام قدرت مختلفی دارند. برخلاف فیلترهای UV که ظاهری گرم و سرخ به عکس شما می‌دهند، این نوع فیلتر یک ته رنگ سرخابی دارد که برای عکاسی از پوست صورت مناسب است.

صرف نظر از مقدار قدرت، فیلتر دوربین Skylight هیچ تاثیری روی نوردهی دوربین ندارد و به همان اندازه‌ی فیلتر UV توانایی حذف مه جوی و محافظت از لنز در برابر گرد و خاک، رطوبت و اثر انگشت که می‌توانند به پوشش لنز آسیب برسانند را دارد.

فیلتر پولاریزه

 در صورتی که به عکاسی منظره و یا عکاسی از فضاهای باز علاقه دارید، حتما باید از یک فیلتر پلاریزه استفاده کنید. مهم‌ترین خصوصیات فیلتر پلاریزه جدا کردن ابرها از آسمان، اشباع رنگ‌ها و حذف Glare و بازتاب از سطح آب، شیشه و… می‌باشد.

فیلتر پولاریزه برای تیره کردن نورهای آسمان استفاده می شود تا کنتراست بین ابرها و آسمان را بیشتر کند. مانند فیلتر UV، پولاریزه مه آلودگی جو را کاهش می دهد اما انعکاس نور خورشید را نیز کم می کند. رایج ترین کاربرد فیلترهای پولاریزه، حذف انعکاس آب و شیشه است. وقتی در زاویه مناسب قرار بگیرد، فیلتر پولاریزه انعکاس های موجود در سطح شیشه یا آب را حذف می کند که به طور قطع یک ترفند مفید است.

دو نوع پولاریزه وجود دارد: خطی و دایره ای. هر دو نوع پولاریزه تاثیر مشابهی ایجاد می کنند، به جز این که پولاریزور دایره ای نورهای بازتابیده شده ناخواسته را حذف می کند. در نتیجه عکس عاری از هرگونه بازتابش است و اشیای شفاف مانند شیشه هیچ گونه انعکاسی نخواهند داشت.

فیلترهای پلاریزه معمولا یک حلقه دارند که شما می‌توانید در زمان عکاسی آن را بچرخانید تا به سطح پولاریزاسیون موردنظر خودتان برسید. نکته منفی فیلترهای پلاریزه این است که شما حدودا سه گام نور را از دست می‌دهید. البته نوردهی را می‌توانید توسط فتوشاپ و لایت‌روم اصلاح کنید اما امکان شبیه‌سازی تاثیر فیلتر پلاریزه در نرم‌افزارهای ویرایش عکس وجود ندارد.

فیلتر چگالی خنثی (ND)

فیلترهای ND یا Neutral Density فیلترهایی با تون خاکستری هستند که توانایی جذب مقدار دقیقی از نور را دارند. این فیلترها قبلا به سه شکل 1/3، 2/3 و کامل عرضه می‌شدند اما امروزه فیلترهای ND تدریجی یا متغیر نیز به بازار عرضه شده‌اند و شما می‌توانید فقط با چرخاندن یک حلقه روی فیلتر شدت آن را تغییر دهید.

اتصال یک فیلتر ND به دوربین میزان نور وارد شده به لنز را بصورت یکنواخت کاهش می دهد. فیلتر ND در مواقعی که کنتراست بین نقاط روشن و سایه بسیار زیاد است برای بدست آوردن یک نورسنجی خوب بسیار مفید است. همچنین فیلتر ND امکان ثبت حرکت به صورت محو یا کشیده را با استفاده از سرعت شاتر پایین تر فراهم می کند. یکی از انواع این فیلتر، ND درجه بندی شده است. این فیلتر، با شیب معینی میزان نور را کاهش می دهد.

این کاهش از ۱۰۰% تا ۰ % در طول فیلتر درجه بندی شده است. ND درجه بندی شده برای عکاسی از منظره و دریا توصیه می شود زیرا می توان روشنایی آسمان را (برای کنتراست بهتر) کاهش داد اما همچنان نوردهی مناسبی برای زمین و آب داشت.

یک فیلتر دوربین ND کاربردهای خیلی زیادی دارد اما مهم‌ترین آن‌ها توانایی استفاده از دیافراگم‌های بازتر در شرایط پرنور است. از این نوع فیلتر بیشتر فیلمبردارها و تولید کنندگان محتوای ویدیویی استفاده می‌کنند زیرا سرعت شاتر دوربین‌های سینمایی و ویدیویی خیلی محدود است.

همچنین با استفاده از فیلترهای ND می‌توانید از سرعت شاتر خیلی آهسته استفاده کنید تا حرکت آب و یا عابران پیاده را تار کنید. همچنین در صورت استفاده از این فیلترها شما روی عمق میدان عکس موردنظر به صورت کامل کنترل خواهید داشت.

تفاوت فیلتر ND و GND یا ND تدریجی

فیلترهای ND به صورت یکدست تمام سطح لنز را پوشش می‌دهند اما معمولا یک سمت فیلتر GND شفاف است و با حرکت به سمت مخالف، مقدار تراکم آن افزایش می‌یابد. از فیلترهای ND تدریجی بیشتر برای متعادل کردن صحنه‌هایی که یک طرف آن‌ها نور شدید وجود دارد استفاده می‌شود.

برای مثال می‌توانید از این نوع فیلتر برای عکاسی از مناظر کوهستانی که بالای کوه‌ها را نور خورشید پوشانده است اما کوهپایه در سایه قرار دارد استفاده کنید. همچنین این فیلتر برای عکاسی از فضاهایی داخلی چند طبقه که منبع نور یا همان خورشید از بالا می‌تابد و هرچقدر به طبقات پائینی نزدیک می‌شود از شدت آن کاسته خواهد شد نیز مناسب است. علاوه بر این موارد، می‌توانید از فیلترهای تدریجی در محیط‌هایی که به شکل یکسان هم نورپردازی شده است استفاده کنید تا آسمان یا پیش‌زمینه را تیره‌تر کنید.

علاوه بر فیلترهای تدریجی خنثی، فیلترهای تدریجی رنگی هم در بازار موجود هستند که علاوه بر تیره کردن پیش زمینه یا پس زمینه، یک طیف رنگی نامحسوس هم به آن اضافه می‌کنند.

فیلترهای سردکننده یا گرم‌کننده

با اینکه گرم کردن (افزایش طیف زرد صحنه) و سرد کردن (افزایش طیف آبی صحنه) یک عکس می‌تواند پس از عکاسی در فتوشاپ یا دیگر نرم‌افزارهای ادیت عکس مثل لایت‌روم هم انجام شود، افراد خیلی زیادی وجود دارند (از جمله عکاس‌های آنالوگ) که ترجیح می‌دهند این کار را در طول مدت نوردهی انجام دهند.

خیلی از عکاس‌ها به دلیل تغییر حس و حال صحنه و یا برای زیباتر ساختن عکس‌های خودشان از فیلتر استفاده می‌کنند. بهتر است برای عکاسی پرتره و یا در زمان عکاسی در طول تابستان که نور خورشید آبی‌تر و سخت‌تر است بهتر است از فیلترهای گرم‌کننده استفاده کنید. همچنین برای عکاسی در طی روزهای ابری یا بارانی نیز استفاده از این فیلترها تاثیر مثبتی روی تصاویر شما خواهد گذاشت.

در مقابل فیلترهای سردکننده (که طیف آبی تصاویر را تقویت می‌کنند) برای اصلاح رنگ تصاویری که دمای رنگ آن‌ها خیلی گرم‌تر از مقدار موردنیاز است کاربرد دارند. تمامی فیلترهای سری 81 و 85 به عنوان فیلترهای گرم‌کننده و فیلترهای سری 80 و 82 سردکننده هستند.

در زمان استفاده از فیلترهای گرم‌کننده، سردکننده و دیگر فیلترهای رنگی بر روی دوربین‌های دیجیتال باید حتما وایت بالانس دوربین را روی حالتی که بیشتر با دمای رنگ محیط تطابق دارد قرار دهید و از وایت بالانس خودکار که تلاش می‌کند براساس پارامترهای خودش حس و حال و تون تصویر را اصلاح کند استفاده نکنید. وایت بالانس خودکار باعث خواهد شد که نتایج با چیزی که انتظار دارید تطابق نداشته باشند.

 فیلتر فوکوس نرم (SOFT FOCUS FILTER)

فیلترهای فوکوس نرم، از شارپنس (وضوح) تصویر می کاهند، اما تنها تا حدی که به سختی قابل تشخیص است. این فیلتر برای عکاسی کلوزآپ از چهره افراد مناسب است. با کمی ایجاد کشیدگی، پوستی لطیف و ابریشمی جایگزین پوست های معیوب و لکه دار می شود. به خاطر داشته باشید از این فیلتر می توان در عکاسی منظره و کوهستان نیز استفاده کرد.

فیلترهایی برای عکاسی سیاه و سفید

فیلترهای مخصوصی برای عکاسی سیاه و سفید وجود دارد که رنگ های مشابه را روشن تر و رنگ های مخالف را تیره تر می کنند گویی که عکس تک رنگ است. فیلتر های قرمز، نارنجی، زرد، سبز و آبی برای عکاسی سیاه و سفید استفاده می شوند.

فیلتر قرمز

فیلترهای قرمز در میان عکاسان منظره بسیار محبوب است و معمولا برای افزودن بار دراماتیک استفاده می شود. در عکاسی طبیعت، فیلتر قرمز کنتراست بین گل های قرمز و شاخه های سبز را بیشتر می کند. فیلتر قرمز به آسمان آبی عمق می دهد و ابرهای سفید را برجسته تر می کند. در برخی موارد، بسته به قدرت آن، حتی می تواند آسمان را سیاه کند.

فیلتر نارنجی

فیلترهای نارنجی کنتراست بین تون های بافت، مانند کاشی و آجر را بیشتر می کند که گزینه ای مناسب برای عکاسی از حومه شهر و عکاسی آبستره است. همچنین به کاهش مه کمک می کند اما تاثیراتش روی آسمان و ابر کمتر از فیلتر قرمز است.

فیلترهای زرد از فیلترهای نارنجی لطیف تر هستند، که آنها را به گزینه ای مناسب برای افراد تازه کار در استفاده از فیلتر برای عکاسی سیاه و سفید تبدیل می کند. فیلتر زرد به تیره شدن جزئی ابرها کمک می کند، همچنین برگ های سبز روشن را از سایه های تیره سبز جدا می کند.

فیلتر سبز

فیلترهای سبز شاخ و برگ های سبز تیره را روشن تر می کند و شاخه های سبز روشن را روشن تر نشان می دهد. آنها موارد استفاده خاصی دارند و به اندازه دیگر فیلترها رایج نیستند، اما برای عکاسی طبیعت بسیار مفیدند. فیلتر سبز ممکن است آسمان را روشن تر کند بنابراین عکاسان منظره در استفاده از فیلتر سبز باید به این نکته توجه کنند.

فیلتر آبی

فیلترهای آبی در عکاسی سیاه و سفید خیلی مرسوم نیستند زیرا آسمان را روشن تر و قسمت های روشن را تیره می کنند. فیلترهای آبی توجه را به بخار و مه جلب می کنند که می تواند به حس عکس کمک کند. استفاده از فیلتر آبی برای عکاسی سیاه و سفید برخلاف عکاسی رنگی و تبدیل به سیاه و سفید توسط نرم افزار تجربه جالب تری است.

از آنجا که فیلتر نور را جذب می کند، نیاز است که نوردهی افزایش یابد. معمولا سازندگان فیلتر میزان جبران نوردهی را در جدول “فاکتور فیلتر” مشخص می کنند. فاکتور فیلتر ۲X به معنی نصف شدن نور ورودی به لنز بوده که نتیجتا مستلزم دو برابر کردن میزان نوردهی است. فاکتور فیلتر ۴X به معنای ۴ برابر کردن نوردهی است و … اگر فاکتور فیلتر ۲X و ۴X باشد، یعنی باید نوردهی را به ترتیب ۱ استاپ و ۲ استاپ بیشتر کنیم. گزینه دیگر تقسیم ISO با فاکتور فیلتر است. اگر فاکتور فیلتر ۲X و ISO 200 باشد، ISO جدید ۱۰۰ خواهد بود.